مستخدم:Ali110110/الملعب/الأول

من ويكي شيعة

https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=نبرد_طالوت_و_جالوت

نبرد طالوت و جالوت، از داستان‌های قرآن که روایت‌گر نبردی است میان طالوت از پادشاهان بنی‌اسرائیل و جالوت از دشمنان بنی‌اسرائیل. این داستان در آیات ۲۴۶ تا ۲۵۱ سوره بقره بیان شده است. طبق روایت قرآن، بنی‌اسرائیل پس از انحراف از تعالیم الهی تحت ستمِ فلسطینیان قرار گرفتند و تابوت عهد را از دست دادند. خداوند فردی ناشناخته به نام طالوت را به پادشاهیِ آنان برگزید. سپاه عظیمی از یهودیان گردِ او جمع شدند؛ اما پس از امتحان‌های متعدد، فقط اندکی از آنان در کنار او باقی ماندند. در روز نبرد، داوود(ع) با پرتاب سنگی از فلاخن، جالوت را کشت و بنی‌اسرائیل پیروز شدند.

معركة طالوت وجالوت من القصص القرآنية حيث تتحدث عن معركة دارت بين طالوت أحد ملوك بني إسرائي وجالوت من أعداء بني إسرائيل. ذكرت هذه القصة في آيات 246 إلى 251 من سورة البقرة، وبناء على ما ورد في القرآن، بعد أن انحرف بني إسرائيل من التعاليم الإلهية اضطهدهم سكان فلسطين، وفقدوا تابوت العهد، فبعث الله لهم ملكا غير معروف باسم طالوت. عند التوجه إلى الحرب اجتمع له جيشا عظيم من اليهود، لكن بعد امتحانات عديدة أصبح عددهم قليلا، وعند حدثت المعركة قتل داوود جالوت برمي حجارة بمقلاع.

از نظر مفسران شیعه، این داستان قرآنی به اهمیت جهاد در برابر ظلم و فساد، ویژگی‌های لازم برای رهبری و امامت و پایداری در آزمون‌های الهی اشاره دارد. همچنین، داستان تأکید می‌کند که برتری عددی برای پیروزی کافی نیست و پیروزی نهایی از آنِ اهل ایمان است.

ويرى مفسرو الشيعة أن هذه الحكاية القرآنية تؤكد أهمية الجهاد أمام الظلم والفساد، وصمود في الاختبارات الإلهية وتشير إلى خصائص الإمامة والقيادة، وتشدد هذه القصة على أنّ كثرة العدد لم تكن كافية للانتصار، والنصر النهائي لأهل الإيمان.

پژوهشگران، طالوت در قرآن را با شخصیت شائول در عهد عتیق یکی دانسته‌اند. با این حال روایت قرآنیِ این نبرد با عهد عتیق متفاوت است. این داستان، همچنان در قرن بیست و یکم میلادی در ادبیات سیاسی مسئولان اسرائیلی جریان دارد.

وعدّ الباحثين أن شخصية طالوت في القرآن هي نفس شخصية شاول في العهد العتيق. وعلى كل فإن حكاية قرآن لهذه المعركة تختلف عن الهد العتيق. وقد وقعت هذه الحكاية في القرن الواحد والعشرين للميلاد في كلام بعض مسؤولي الكيان الصهيوني وفي أدبهم السياسي.

جایگاه و اهمیت المكانة والأهمية

نبرد طالوت و جالوت، از داستان‌های قرآن است. این قصه در آیات ۲۴۶ تا ۲۵۱ سورۀ بقره آمده است. این قصه در نظرِ مفسران و پژوهشگران شیعه، الهام‌بخشِ مسائلی همچون اهمیت جهاد، ویژگی‌های حاکمان و پیروزی مومنان بر کافران بوده است.[١] مفسران شیعه بر اساسِ داستان طالوت استدلال کرده‌اند که پیشوایان مردم بایستی دارای ویژگی‌هایی همچون دانایی و شجاعت باشند.[٢] در احادیث شیعی نیز این ویژگی‌ها را از خصایص «امام» دانسته‌اند.[٣] همچنین در برخی روایات، ماجرای انتخاب یاران امام مهدی(عج) را به امتحان‌های الهیِ یارانِ طالوت تشبیه کرده‌اند.[٤]

تعد معركة طالوت مع جالوت من القصص القرآنية، وقد وردت هذه القصة في الآيات الـ246 حتى 251 من سورة البقرة، هذه القصة من وجهة نظر مفسري الشيعة وباحثيهم اكتسبت بعض القضايا كالجهاد، وخصائص الحاكم وانتصار المؤمنين على الكافرين أهميتها من هذه القصة.[١] واستدل مفسري الشيعة وبناء على حكاية طالوت على من يصبح إماما للناس يجب يحظى ببعض الخصائص الحكمة والشجاعة،[٢] وعدت الأحاديث الشيعية هذه الأمور من خصائص الإمام،[٣] وقد ذكرت بعض الروايات أن اختيار أنصار الإمام المهدي عج تشبه الامتحانات الإلهي لأصحاب طالوت.[٤]

تشکیل سپاه طالوت تشكيل جيش طالوت

طبق روایت مفسران مسلمان، بنی‌اسرائیل پس از موسی(ع) از سنت‌های الهی فاصله گرفتند و میانشان تفرقه افتاد. همین باعث شد تا از فلسطینیان شکست بخورند، از سرزمین خود بیرون رانده شوند و تابوت عهد را نیز از دست بدهند.[٥] یهودیان از اشموئیلِ پیامبر خواستند که فرماندهی برای آنان انتخاب کند تا با دشمن بجنگند.[٦] خداوند فردی ناشناخته به نام طالوت را فرمانده آنان قرار داد. طبق منابع، یهودیان اعتراض کردند که طالوت از نسبِ والا و ثروت بی‌بهره است.[٧] ولی خداوند تابوت عهد را به عنوان نشانه‌ای الهی به آنان باز گرداند و او را پذیرفتند.[٨] به گفتۀ مفسران، بعد از این نشانۀ الهی، جمعیت زیادی گِرد طالوت جمع شدند.[٩]

بناء على ذكره المفسرون أنّ بني إسرائيل ضعف التزاماتهم الدينية بعد موسى(ع) وبث بينهم الفرقة، الأمر الذي أدى إلى استيلاء الفلسطينين عليهم، وأن يطردوهم من أراضيهم ويخسروا تابوت العهد، فطلب اليهود من نبيهم إشموئيل أن يختار لهم قائد ليحاربوا عدوهم. فأرسل الله لهم شخصا مجهول باسم طالوت قائدا لهم، وبناء على بعض المصادر، أن اليهود اعترضوا على هذا الاختيار؛ إذ إنّه لا يحظى بالنسب الرفيع و لا بالمال، لكن جعل الله الإتيان بتابوت العهد علامة من قبله إليهم وتقبلوه، وذكر المفسرون أن بعد هذا الحدث اجتمع حوله جماعة كثيرة.

نبرد با جالوتیان الحرب أمام جيش جالوت

برپایهٔ آیات قرآن، طالوت برای آزمایش ارادۀ لشکریانش گفت که به‌زودی به رودخانه‌ای خواهند رسید و کسی که قصد ادامۀ مسیر را دارد نباید جز مقدار کمی از آن بنوشد؛[١٠] اما اکثر همراهان او خود را سیراب کردند.[١١] در برخی منابع آمده چند هزار نفر نافرمانی کردند.[١٢] طالوت اکثریت نافرمانان را رها کرد و به‌سوی میدان نبرد رفت.[١٣] برخی از اعضای باقی‌مانده، از کمیِ جمعیت خود به وحشت افتادند؛ اما آنانی که به تقدیر الهی ایمان داشتند همراه طالوت ماندند.[١٤] در آغاز جنگ، کسی جرئت مبارزه با او را نداشت. نوجوانی به نام «داوود» سنگی با فلاخن پرتاب کرد و سنگ به پیشانیِ جالوت خورد و کشته شد.[١٥] کشته‌شدن جالوت باعث هراس سپاه فلسطینیان شد و از سپاه کوچک طالوت گریختند و بنی‌اسرائیل پیروز شدند.[١٦]

إلاَّ أنّ هذا الجيش الصغير انتابه القلق من قلّته، فقالوا لطالوت: إننا لا طاقة لنا بمقابلة جيش قويّ كثير العدد. غير أنّ الذين كان لهم إيمان راسخ بيوم القيامة، وكانت محبّة الله قد ملأت قلوبهم، لم يرهبوا كثرة العدوّ وقلّة عددهم، فخاطبوا طالوت بكلّ شجاعة قائلين: قرّر ما تراه صالحاً، فنحن معك حيثما ذهبت، ولسوف نجالدهم بهذا العدد القليل بحول الله وقوّته، ولطالما انتصر جيش صغير بعون الله على جيش كبير، والله مع الصابرين (مكارم الشيرازي، الأمثل، ج2، ص219 وما قبلها)

بحسب ما ورد في الآيات القرآنية، قال طالوت لجيشه قريبا ستصلون إلى نهر ماء ومن أراد أن يواصل طريقه إلى الحرب لا يشرب من الماء إلا قليلا، الأمر الذي جاء اختبار عزيمتهم، لكن أغلبهم شربوا حتى ارتوا ولم يكتفوا بما أمروا، وورد في بعض المصادر عدد من عصى من الأمر بلغ الآلاف. طالوت ترك الأغلبية التي عصت، وتوّجه إلى ميدان الحرب، فهناك من أنصار ما تبقى من جيش طالوت شعروا بالرعب والخوف لقلة عددهم، لكن الفئة المؤمنة من أصحاب طالوت ثبتوا معه في الحرب غير مكترث بعدد العدو، فبدأت الحرب وبرز جالوت ولا أحد يجرأ لمقاتلته، في هذه الأحوال خرج شابا صغير السن من جيش طالوت اسمه "داوود"، ورمى جالوت بحجرين وقتله، الأمر الذي أرعب جنود جالوت، ما تسبب بفرارهم وهزيمتهم أمام، وانتصر بنو إسرائيل.


برداشت‌های مفسران از قصه استنتاج المفسرين من هذه القصة

هناك عدة موارد استنتج المفسرون من هذه القصة، منها:

اهمیت جهاد علیه ظلم و فساد أهمية الجهاد ضد الظلم والفساد

برخی صاحب‌نظران بر این باورند که قرآن با بیان نبرد طالوت و جالوت به اهمیت جهاد علیه ظلم و فساد اشاره کرده است.[١٧] طبق آیات قرآن، بنی‌اسرائیل برای مبارزه با فساد جالوت، از خداوند درخواست فرمانده کردند و قول دادند که در هنگام جهاد به فرمان او عمل کنند؛ اما در زمان جهاد به وعدۀ خود پشت کردند؛[١٨] اما گروهی که باقی ماندند توانستند بر دشمن پیروز شوند.[١٩]

يعتقد بعض الباحثين أن القرآن عندما يذكر قصة معركة طالوت مع جالوت يريد أن يشير إلى أهمية الجهاد ضد الظلم والفساد.[١٧] بناء على ما ورد في آيات القرآن، إنّ بني إسرائيل سألوا الله قائدا عسكريا لمحاربة فساد جالوت، وعاهد أن ينفذوا أوامره عند الجهاد،[١٨] لكن نكثوا عهدهم حين الجهاد، لكن الفئة المتبقية استطاعت أن تغلب العدو.[١٩]

ویژگی‌های پیشوایان و حاکمان خصائص القائد والحاكم

آیات ۲۴۶ تا ۲۵۱ سورۀ بقره، دانش و توانایی را دو صفت اصلی پیشوای مردم برمی‌شمارد و ملاک‌های دیگری همچون ثروت یا شرافت خانوادگی را شاخص مهمی در انتخاب رهبر نمی‌داند.[٢٠] فضل بن حسن طبرسی از مفسران بنام شیعه، با تکیه بر داستان طالوت استدلال کرده که امام بایستی داناترین و شجاع‌ترین فرد در امت خود باشد.[٢١] در روایتی از امام رضا(ع) به این مسئله تصریح شده است.[٢٢]

عدّت الآيات 246 حتى 251 من سورة البقرة العلم وقوة الجسد كسمتين رئيستين لقائد الناس، ولم تعتبر المعيار الأخرى كالمال وشرافة النسب من المؤشرات الأساسية والمهمة لاختيار القائد، واستدل الفضل بن الحسن الطبرسي وهو من المفسرين الشيعة بحكاية طالوت على أن يجب أن يكون الإمام هو أعلم شخص بين الأمة وأشجعهم،[٢١] وفي رواية وردت عن الإمام الرضا (ع) صرحت أيضا هذه القضية.[٢٢]

در روایتی دیگر، حکمرانی طالوت نمونه‌ای از حکومتی دانسته شده که از سوی خدا اعطا شده است، نه با زور و غلبه بر مردم.[٢٣] به‌گفتۀ علامه طباطبایی، طبق این آیات، حاکم باید امور جامعه را به‌نحوی تدبیر کند که هر فردِ جامعه به کمالِ لایقِ خود برسد. برای چنین حکومتی، حاکم باید هم علم به تمامی مصالح حیات اجتماعی و هم قدرت اجرای آن مصلحت‌ها را داشته باشد که هردو در طالوت جمع بود.[٢٤]

وبالجملة الغرض من الملك أن يدبر صاحبه المجتمع تدبيرا يوصل كل فرد من أفراده إلى كماله اللائق به ، ويدفع كل ما يمانع ذللك ، والذي يلزم وجوده في نيل هذا المطلوب أمران : أحدهما : العلم بجميع مصالح حياة الناس ومفاسدها ، وثانيهما : القدرة الجسمية على إجراء ما يراه من مصالح المملكة ، وهما اللذان يشير اليهما قوله تعالى : وزاده بسطة في العلم والجسم ، وأما سعة المال فعده من مقومات الملك من الجهل. ص287.

وفي رواية أخرى ورد أن الملك الذي أعطي طالوت هو من قبل الله تعالى، وليس هو من النوع المأخوذ بالغلبه و الجور و إجبار النّاس.[٢٣] وذكر العلامة الطباطبائي وبناء على الآيات أن الحاكم يجب أن يدبر تدبيرا يوصل كل فرد من أفراد مجتمع إلى كماله اللائق به، وبناء عليه يجب أن يتمتع الحاكم بأمرين لتحقيق هذه الغاية، الأول العلم بجميع مصالح حياة الناس ومفاسدها، والثاني القدرة الجسمية التي تمكنه من تنفيذ ما يراه من مصالح المملكة، وقد اجتمع هذان الأمران في طالوت.

اهمیت پایداری در امتحانات الهی أهمية الصمود في الامتحانات

به‌گفتۀ محسن قرائتی، از این آیه برداشت می‌شود که افرادی که ادعای مبارزه در راه خدا را دارند، در بعضی از مراحلِ امتحان‌های الهی موفق می‌شوند؛ ولی در مرحله‌ای دیگر شکست می‌خورند.[٢٥] او مراحل امتحان سپاه طالوت را این‌گونه دسته‌بندی می‌کند که بسیاری از افرادی که در ابتدا اعلام آمادگی کردند، پس از فرمان جنگ منصرف شدند: برخی به‌سبب گمنامی و فقر طالوت از جمع مبارزان جدا شدند، جمعی از باقی‌ماندگان، از فرمان مستقیم طالوت سرپیچی کردند و از نهر ممنوعه آب نوشیدند و برخی از افراد هم در مواجهه با جمعیت دشمن ترسیدند. بنابراین فقط جمعیت اندکی در کنار طالوت جنگیدند.[٢٦]

يقول محسن قرائتي يفهم من هذه الآية أن من يدعي أنّه يحارب في سبيل الله يوفق وينجح في بعض مراحل الاختبارات الإلهية، ولكن قد يفشل في مراحل أخرى، ويعد قرائتي أن اختبار جيش طالوت كان من هذا القبيل، أن الكثير من جنوده في بداية الأمر أعلنوا عن استعدادهم، لكنهم بعد أن أمروا بالحرب لم يثبتوا وتركوا الميدان، فمن هؤلاء كان ذريعتهم فقر طالوت وأنه شخص غير مشهور، فجماعة ممن بقوا عصوا أمر طالوت بشكل مباشر حيث شربوا من النهر الممنوع شربه حتى الارتواء، وجماعة أخرى فشلوا في مواجهة العدو عندما رأوا كثرة عدد العدو، بناء عليه بقيت فئة قليلة حارب إلى جنب طالوت.

در برخی روایات از رودی که یاران طالوت با آن امتحان شدند، به‌عنوان مثالی برای امتحان مردم در هنگام ظهور قائم آل‌محمد یاد شده است.[٢٧]

وعدت بعض الروايات أنّ أصحاب طالوت ابتلوا بنهر بحسب الآية وأن أصحاب القائم من آل محمد أيضا سيبتلون بمثله.[٢٧]

پیروزی اقلیتِ مؤمن بر اکثریتِ کفار انتصار فئة قليلة من المؤمنين على جماعة كثيرة من الكافرين

در متون اسلامی، پیروزی سپاه اندک طالوت بر لشکر عظیم طالوت را نمادی از پیروزی مؤمنان بر کافران دانسته‌اند، هرچند تعداد مؤمنان کمتر از کافران باشد.[٢٨] از امام باقر(ع) نقل شده که در نهایت، تنها ۳۱۳ نفر به فرمان طالوت عمل کردند و توانستند در جنگ با جالوت شرکت کنند.[٢٩] پژوهشگران می‌گویند از دیدِ قرآن، چیزی که باعث پیروزی سپاه اندک طالوت شد قدرت ایمان آن‌ها بود.[٣٠]

روایت عهد عتیق از نبرد رواية عهد العتيق من المعركة

پژوهشگران معتقدند که طالوت در قرآن همان شائول در عهد عتیق است.[٣١] شائول در عهد عتیق به‌عنوان یک پیامبر معرفی می‌شود؛ اما گاهی به کارهایی دست می‌زند که مورد رضایت خداوند نیست.[٣٢] برای مثال، به‌خلاف خواست خداوند از تخریب و آتش‌زدنِ خانه‌های جالوتیان خودداری می‌کند.[٣٣] همچنین وقتی خداوند داوود را پادشاه بنی‌اسرائیل می‌کند، طالوت به او حسادت می‌ورزد و داوود به همین دلیل او را به خط مقدم جنگ می‌فرستد.[٣٤] در نهایت نیز شائول از فلسطینیان شکست می‌خورد و خودکشی می‌کند.[٣٥]

اشارۀ مسئولان رژیم صهیونیستی به قصه إشارة مسؤولي الكيان الصهيوني لهذه القصة

برخی از منابع، جالوت را پادشاه و فرمانده قومی به‌نام عمالیق (قومی در فلسطین باستان) دانسته‌اند.[٣٦] بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، پس از عملیات طوفان‌الاَقصی، فلسطینیان را عمالیق خواند.[٣٧] اشارۀ نتانیاهو به یکی از ماجراهای فرعی قصۀ نبرد شائول بود. طبق روایتِ عهد عتیق، خداوند به شائول دستور داد عمالیق را بکشد و زنان، اطفال خردسال و چهارپایانشان را از بین ببرد؛ زیرا در ۳۵۰ سال قبل از شائول، به بنی‌اسرائیل اجازۀ عبور از سرزمینشان را نداده بودند.[٣٨]

الهوامش

  1. ١٫٠ ١٫١ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۸۸؛ سیدی کوهساری، «فلسفۀ جهاد در داستان طالوت و جالوت...» ص۳۶۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳؛ جعفری، «نکات جالبی از داستان طالوت و جالوت»، ص۳۴.
  2. ٢٫٠ ٢٫١ طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، ص۴۱۱.
  3. ٣٫٠ ٣٫١ قمی مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۳۶۷ش، ج۲،  ص۳۸۱.
  4. ٤٫٠ ٤٫١ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ج۱،  ص۳۱۶.
  5. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۰.
  6. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۰.
  7. طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۲۸۶، ابن‌قتیبة، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۵؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۲۴، ص۴۴۰.
  8. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۲.
  9. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳.
  10. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۱۷.
  11. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳؛ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۹۳.
  12. شبر، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۱۲ق، ص۷۸.
  13. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳؛ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۹۳.
  14. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳.
  15. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳.
  16. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۳۳.
  17. ١٧٫٠ ١٧٫١ حسینی کوهساری، «فلسفۀ جهاد در داستان طالوت و جالوت...» ص۳۶۰
  18. ١٨٫٠ ١٨٫١ جعفری، «نکات جالبی از داستان طالوت و جالوت»، ص۳۱.
  19. ١٩٫٠ ١٩٫١ جعفری، «نکات جالبی از داستان طالوت و جالوت»، ص۳۴.
  20. حسینی کوهساری، «فلسفۀ جهاد در داستان طالوت و جالوت...» ص۳۵۹؛ کدکنی و میبدی، «بررسی تطبیقی انتخاب طالوت...»، ص۱۷۰.
  21. ٢١٫٠ ٢١٫١ طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، ص۴۱۱.
  22. ٢٢٫٠ ٢٢٫١ قمی مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۳۶۷ش، ج۲،  ص۳۸۱.
  23. ٢٣٫٠ ٢٣٫١ قمی مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۲۴۳
  24. طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن،۱۳۵۲ ش، ج۲، ص۲۸۶.
  25. قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۸۸.
  26. قرائتی، درسهایی از قرآن، ص۱۶۷۰.
  27. ٢٧٫٠ ٢٧٫١ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ج۱،  ص۳۱۶.
  28. قرطبی، جامع الاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص ۲۵۵.
  29. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۱۶.
  30. جعفری، «نکات جالبی از داستان طالوت و جالوت»، ص۳۴.
  31. نعمتی پیرعلی، دل‌آرا «بررسی تطبیقی داستان طالوت در قرآن و عهد عتیق»، ص۹.
  32. نعمتی پیرعلی، دل‌آرا «بررسی تطبیقی داستان طالوت در قرآن و عهد عتیق»، ص۱۰-۱۲.
  33. نعمتی پیرعلی، دل‌آرا «بررسی تطبیقی داستان طالوت در قرآن و عهد عتیق»، ص۱۲.
  34. نعمتی پیرعلی، دل‌آرا «بررسی تطبیقی داستان طالوت در قرآن و عهد عتیق»، ص۱۲.
  35. نعمتی پیرعلی، دل‌آرا «بررسی تطبیقی داستان طالوت در قرآن و عهد عتیق»، ص۱۲.
  36. زمخشری، کشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۶.
  37. «نتانیاهو همچنان از عهد عتیق برای توجیه قتل عام مردم غزه استفاده می‌کند»، پایگاه خبری سیاق.
  38. کدکنی و میبدی، «بررسی تطبیقی انتخاب طالوت...»، ص۱۷۳.

المصادر والمراجع

  • الأنصاري الزنجاني الخوئيني، إسماعيل، الموسوعة الكبرى عن فاطمة الزهراء عليها السلام، قم، الناشر: دليل ما، الطبعة الأولى، 1428 هـ.